بدون شک هوش مصنوعی یکی از پیچیدهترین و شگفتانگیزترین دستاوردهای بشر است. و هنوز تا حد زیادی این رشته کشف نشده باقی ماندهاست. به این معنی که هر برنامه شگفت انگیز هوش مصنوعی که امروز می بینیم، صرفاً جنبه بسیار کوچکی از هوش مصنوعی را نشان می دهد. همین موضوع باعث شده است اثرات بالقوه هوش مصنوعی در شکل دهی آینده هنوز مبهم باشد.
رشد سریع هوش مصنوعی و قابلیت های قدرتمند آن درکنار تصویرسازی رسانه ها مردم را نسبت به هوش مصنوعی، دچار ترس و بدبینی کرده است. همچنین پیشرفتهای چشمگیر حوزه هوش مصنوعی باعث شده که رهبران تجاری و مردم، تصور کنند در مسیر رسیدن به قله های حوزه AI تا مقصد راه زیادی نمانده است.
این در حالی است که هنوز راه بسیار طولانی در توسعه، پیشرفت و نمایان شدن همه قابلیتهای این فناوری در پیش داریم. با این حال، شناخت انواع هوش مصنوعی و گونههای موجود آن، تصویر روشنی از تواناییهای موجود هوش مصنوعی ارائه خواهد داد.
درک انواع هوش مصنوعی #
از آنجا که به گونه ای مبنای عملکرد هوش مصنوعی، فرآیندهای هوش انسانی است؛ اینکه یک سیستم AI تا چه حد بتواند شبیه به هوش انسان عمل کند؛ به معیاری برای تعیین نوع هوش مصنوعی تبدیل شده است. براساس مقایسه یک ماشین با انسان و برحسب تطبیق پذیری و عملکرد آن، هوش مصنوعی میتواند به انواع مختلف طبقهبندی شود.
بنابراین، یک برنامه هوش مصنوعی که وظایف انسانی بیشتری را با سطوح مختلف مهارتی انجام میدهد؛ به عنوان یک هوش تکاملیافته در نظر گرفته میشود. در حالی که یک هوش مصنوعی که قابلیت و عملکرد محدودی دارد؛ به عنوان یک نوع سادهتر و کمتر توسعهیافته در نظر گرفته میشود.
براساس این معیار، هوش مصنوعی به طور کلی به دو روش طبقهبندی میشود. یک نوع طبقه بندی ماشینهای دارای هوش مصنوعی بر اساس شباهت آنها به ذهن انسان است که توانایی آنها در “فکر کردن” و حتی “احساس” با انسان مقایسه می شود.
براساس طبقهبندی هوش مصنوعی، انواع هوش مصنوعی عبارتند از: “ماشینهای واکنشی”، “حافظه محدود”، “نظریه ذهن” و “هوش مصنوعی خود آگاه”.
ماشینهای واکنشی(Reactive Machines) #
ماشین های واکنشی قدیمیترین اشکال سیستمهای هوش مصنوعی هستند که قابلیت بسیار محدودی دارند. آنها فرایندهای ذهن انسان را در واکنش به انواع مختلف محرکها تقلید میکنند. این ماشینها قابلیتی مبتنی بر حافظه ندارند. آنها نمیتوانند از تجارب قبلی خود برای فعالیتهای فعلی خود استفاده کنند و توانایی یادگیری ندارند.
از این ماشینها تنها میتوان برای پاسخ خودکار به مجموعهای محدود از ورودیها استفاده کرد. این سیستمها نمی توانند از حافظه برای بهبود عملکرد خود استفاده کنند. یکی از نمونه های رایج دستگاه هوش مصنوعی واکنشی IBM’s Deep Blue است؛ دستگاهی که در سال 1997 استاد بزرگ شطرنج گری کاسپاروف را شکست داد.
حافظه محدود(Limited Memory) #
ماشینهای “حافظه محدود” ماشینهایی هستند که علاوه بر داشتن قابلیتهای ماشینهای واکنشی، قادر به یادگیری دادههای مشخصی هستند تا بتوانند تصمیم بگیرند. تقریباً تمام نرم افزارهایی که ما می شناسیم تحت این گروه از هوش مصنوعی قرار می گیرند.
همه سیستمهای هوش مصنوعی امروزی که از یادگیری عمیق استفاده میکنند؛ با حجم زیادی از دادههای آموزشی ذخیره شده در حافظه خود آموزش داده میشوند تا به یک مدل مرجع برای حل مشکلات آتی برسند. برای مثال: در یک برنامه شناسایی تصویر، هوش مصنوعی برای تشخیص اشیاء از هزاران تصویر و برچسب استفاده می کند. برای هر شی یک برچسب آماده می شود و هر برچسب به هوش مصنوعی معرفی می شود.
برنامه هوش مصنوعی از این تصاویر آموزشی به عنوان مرجع برای درک محتوای تصویر استفاده میکند. در نهایت براساس “تجربه یادگیری” سیستم می تواند تصاویر جدید را با دقت بیشتری شناسایی کند.
تقریبا تمام برنامههای حاضر هوش مصنوعی، از چت باتها و دستیاران مجازی برای خودروهای خودران از هوش مصنوعی با حافظه محدود استفاده میکنند.
نظریه ذهن(Theory of Mind) #
اکثر ما به نحوی از دو تیپ هوش مصنوعی ذکر شده استفاده کردهایم و با آنها سر و کار داشته ایم؛ اما دو نوع دیگر هنوز به عنوان یک مفهوم (concept) شناخته می شوند. نظریه ذهن هوش مصنوعی، سطح بعدی سیستمهای هوش مصنوعی است که در حال حاضر محققان در حال تحقیق و توسعه آن هستند.
نظریه ذهن هوش مصنوعی قادر به درک بهتر ماهیت هرچیز است. این برنامه می تواند با تشخیص نیازها، احساسات، اعتقادات، و فرآیندهای فکری افراد تعامل داشته باشد. “هوش مصنوعی عاطفی” در حال حاضر یک صنعت نوپا و یک حوزه مورد علاقه برای پژوهشگران پیشرو در حوزه AI است و دستیابی به تئوری ذهن هوش مصنوعی نیاز به توسعه دیگر شاخههای هوش مصنوعی دارد.
ذهن انسان توسط عوامل چندگانه شکل می گیرد که آن را “درک” می نامیم. رایانه های دارای هوش نظریه ذهن باید به شناخت کافی از این عوامل و در نهایت درک انسان برسند.
هوش مصنوعی خود آگاه(Self-aware) #
این مرحله نهایی رشد هوش مصنوعی است که در حال حاضر فقط در حد فرضیه است. هوش مصنوعی خودآگاه، همانطور که از نامش پیداست، هوش مصنوعی است که به گونهای شکلگرفته تا به مغز انسان تبدیل شود به طوری که خودآگاهی ایجاد کند.
ایجاد این نوع هوش مصنوعی ، که ده ها سال و یا قرن ها از تحقق آن فاصله دارد، هدف نهایی همه تحقیقات هوش مصنوعی است و خواهد بود. این نوع هوش مصنوعی تنها قادر به درک و برانگیختن احساسات در افرادی نیست که با آنها تعامل دارد، بلکه احساسات، نیازها، اعتقادات و خواستههای بالقوه خود را نیز در بر دارد و این نوع هوش مصنوعی است که محققان تکنولوژی نسبت به آن احتیاط می کنند.
اگرچه توسعه هوش مصنوعی خودآگاه می تواند به طور بالقوه پیشرفت ما را به عنوان یک تمدن توسعه دهد؛ اما همچنین می تواند منجر به فاجعه شود. این امر به این دلیل است که اگر هوش مصنوعی خود آگاه توسعه یابد، هوش مصنوعی قادر خواهد بود ایدههایی مانند حفظ خود را داشته باشد که ممکن است به طور مستقیم یا غیرمستقیم پایان بشریت را هجی کند، چرا که چنین نهادی میتواند به راحتی ذهن هر انسانی را خنثی کند و طرحهای استادانه ای برای غلبه بر بشریت برنامه ریزی کند.
طبقه بندی دوم، انواع هوش مصنوعی بر اساس زبان فنی بوده است و به سه دسته هوش محدود مصنوعی (ANI)، هوش عمومی مصنوعی (AGI) و فراهوش مصنوعی (ASI) تقسیم می شود. هر کدام از این سه نوع هوش مصنوعی به طور کامل در مقاله “هوش مصنوعی چیست؟ موجود در صفحه مقالات آمده است.
